صنعت سیمان
شنبه, ۱۶ مرداد ۱۳۸۹، ۰۵:۳۹ ب.ظ
محصول سیمان با توجه به ویژگی‌های خاصی که دارد از مصارف و کاربردهای متنوع و گسترده‌ای برخوردار بوده و در عین حال جایگزینی هم ندارد.
سیمان از یک سو در بخش ساختمان جزء مصالح اصلی محسوب می‌شود و از سوی دیگر در اجرای پروژه‌های عمرانی و زیربنایی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. مواد اولیه تشکیل‌دهنده سیمان عبارتند از: مارل (سنگ آهک)، سنگ گچ، سنگ آهن، خاک رس، پوزولان و سنگ بوکسیت. ضریب تبدیل مواد به کلینکر، در حدود 67/1 است که نسبت به نوع و تیپ سیمان متغیر است. حجم و سنگین بودن سیمان و هزینه بالای حمل آن نسبت به بهای آن، موجب شده است تا این محصول، کالایی منطقه‌ای (local) و با قابلیت صدور پایین محسوب شود. البته کارخانجاتی که در نزدیکی نقاط مرزی قرار دارند از این قاعده مستثنا هستند و محصولات آنها قابلیت صادراتی دارند به‌عنوان مثال می‌توان از کارخانجاتی نظیر سیمان غرب، سیمان کارون، سیمان ایلام، سیمان ارومیه و. . . به علت همجواری با کشور عراق و سیمان شرق به علت نزدیکی با کشور افغانستان نام برد. در برنامه سوم توسعه بر اساس مصوبه‌ای که در هیات امنای حساب ذخیره ارزی به تصویب رسید، شرایط ویژه‌ای برای طرح‌های جدید سیمان اعمال شد؛ به طوری که زمان پرداخت تسهیلات واگذاری 17 سال (زمان ساخت، دوره تنفس، دوره بازپرداخت) و سود تسهیلات معادل نرخ سود بین بانکی ارزهای مربوطه در بازارهای بین‌المللی (libor) تعیین شد. پس از مصوبه فوق، در حدود 50میلیون تن طرح‌های جدید و طرح‌های توسعه و بهینه‌سازی کارخانجات موجود گشایش اعتبار شد؛ به طوری که پیش‌بینی می‌شود در سال 1392، ظرفیت بالقوه کارخانجات سیمان کشور به 100 تا 110میلیون تن و میزان تولید بالغ بر90 میلیون تن شود (به نقل از وزارت صنایع).
کل تولید سیمان در کشور در سال 88 توسط 57 کارخانه فعال کشور بالغ بر 55میلیون تن به ارزش 3001میلیارد‌تومان (3میلیارد‌دلار) بوده که 49میلیون تن از آن به ارزش 2401میلیارد‌تومان (4/2میلیارد‌دلار) مصرف داخلی و 6میلیون تن نیز به ارزش 600میلیون‌دلار صادر شده است. به‌این ترتیب میانگین نرخ فروش سیمان داخلی 49هزار‌تومان (49دلار) و میانگین نرخ فروش سیمان صادراتی 100هزار‌تومان (100دلار) بوده است (رجوع شود به صورت‌های مالی ارائه شده شرکت‌های سیمانی کشور).
حداقل نرخ فروش داخلی، سیمان تیپ 1 فله به نرخ 48هزار و 500تومان و حداکثر نرخ فروش، سیمان تیپ 5 به نرخ 58هزار‌تومان بوده است. از بین 57 کارخانه سیمان فعال در کشور، سهام 28 شرکت (با احتساب سیمان فارس و خوزستان) در بورس اوراق بهادار ایران مورد معامله قرار می‌گیرد که سرمایه ثبت شده آنها بالغ بر 1381میلیارد‌تومان و ارزش بازار آنها بالغ بر 3390میلیارد‌تومان
(در حدود 23/3میلیارد‌دلار) است.
سرمایه ثبت شده کل کارخانجات کشور (57 شرکت) نیز بالغ بر 8/2161میلیارد‌تومان (بیش از 2میلیارد‌دلار) و ارزش بازار آنها بالغ بر 3/5342میلیارد‌تومان (بیش از 5میلیارد‌دلار) است. بدین ترتیب ارزش بازار شرکت‌های تولید‌کننده سیمان در کشور 5/2برابر سرمایه آنها است.
(برای محاسبه ارزش بازار شرکت‌های غیر بورسی از متوسط صنعت ارزش بازار شرکت‌های بورسی استفاده شده است).
بازدهی سرمایه‌گذاری در صنعت سیمان ایران
کل سود خالص شرکت‌های سیمانی کشور در سال مالی 88 بالغ بر 1016میلیارد‌تومان بوده که با توجه به سرمایه ثبت شده آنها به مبلغ 8/2161میلیارد‌تومان، نرخ بازده سرمایه (نسبت سود به سرمایه) در این صنعت 47درصد بدست می‌آید. البته این معیار با توجه به قدیمی بودن اکثر کارخانجات کشور و سرمایه ثبتی پایین آنها، چندان کاربرد ندارد. (به طور مثال سرمایه ثبتی سیمان قائن تنها 66/2میلیارد‌تومان است؛ در حالی که ارزش بازار آن بیش از 80میلیارد‌تومان است). ظرفیت بالقوه فعلی تولید سیمان در کشور 75میلیون تن و میزان تولید تا انتهای سال‌جاری، نزدیک به 60میلیون تن پیش‌بینی می‌شود که نسبت به سال گذشته 9درصد افزایش خواهد داشت. (به نقل از دبیر انجمن سیمان کشور).
البته تحقق این مقدار تولید بسته به میزان تامین سوخت، برق و تسهیلات بانکی لازم مورد نیاز کارخانجات سیمان خواهد بود. در 4 ماه نخست سال‌جاری نزدیک به 20میلیون تن انواع سیمان در 57 کارخانه فعال کشور تولید و عرضه شده است که نسبت به سال گذشته از رشد 20درصدی برخوردار است. جمعیت کشور در حال حاضر (31/4/89) به نقل از مرکز آمار ایران نزدیک به 5/74میلیون نفر است که تا انتهای سال‌جاری به 25/75میلیون نفر افزایش خواهد یافت؛ بنابراین میانگین جمعیت سال‌جاری 75میلیون نفر خواهد بود. با توجه به کل تولید سال‌جاری، سرانه تولید سیمان در کشور معادل 800 کیلوگرم است:
در چند سال اخیر مصرف سیمان در کشور رشد فزاینده‌ای داشته است؛ به طوری که در سال‌جاری سرانه مصرف معادل 700 کیلوگرم خواهد بود. در نتیجه نیاز کشور به سیمان در سال‌جاری در حدود 5/52میلیون تن پیش‌بینی می‌شود.
بدین ترتیب قریب به 5/7میلیون تن مازاد تولید خواهیم داشت که روانه بازارهای صادراتی خواهد گردید. ارزش هر تن سیمان صادراتی در حال حاضر 100دلار است که پیش‌بینی می‌شود در سال 89 در حدود 750میلیون‌دلار صادرات انواع سیمان داشته باشیم. اتفاق در 4 ماه گذشته بیش از یک‌میلیون و 875هزار تن سیمان و کلینکر به مقصد کشورهایی چون عراق، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان، قطر، عربستان و … به ارزش بیش از 5/187میلیون‌دلار صادر گشته است که با این حساب، ارزش هر تن سیمان صادراتی کشور معادل 100دلار (در حدود 105هزار‌تومان) می‌باشد. این در حالی‌است که نرخ فروش سیمان (فله) در حال حاضر در بازارهای داخلی و بورس کالا در حدود 5/48هزار‌تومان در هر تن (فله) است. در شرایط موجود، سیمان جزو 10 قلم کالای عمده صادراتی کشور قرار دارد. وزارت صنایع در صدد است به منظور حمایت از صادرکنندگان، حمل دریایی سیمان مشمول یارانه صادراتی باشد، از طرفی با اجرای طرح آزادسازی یارانه‌ها از نیمه دوم سال‌جاری، حمل زمینی صادرات سیمان به بازارهای هدف نیز مشمول یارانه صادراتی خواهد بود.
بنابر این در صورت تحقق ظرفیت اسمی معادل 100میلیون تن سیمان در پایان سال 92 در صورتی که در سال مورد نظر کارخانجات سیمان کشور با 90درصد ظرفیت ایجاد شده قادر به فعالیت و تولید محصول باشند، معادل 90میلیون تن تولید سیمان در کشور خواهیم داشت. حال اگر طبق مفروضات یاد شده نرخ رشد جمعیت 3/1درصد، نرخ رشد اقتصادی 6/2درصد و مصرف سرانه سیمان در سال 92 معادل 850 کیلوگرم باشد، نیاز سالانه کشور در سال مورد نظر بالغ بر 3/66میلیون تن خواهد بود که مازادی بالغ بر 23میلیون و 700هزار تن نشان می‌دهد که با توجه به مزیت نسبی، قیمت پایین و کیفیت مرغوب سیمان در ایران، روانه بازارهای صادراتی خواهد شد.
سیمان از یک سو در بخش ساختمان جزء مصالح اصلی محسوب می‌شود و از سوی دیگر در اجرای پروژه‌های عمرانی و زیربنایی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. مواد اولیه تشکیل‌دهنده سیمان عبارتند از: مارل (سنگ آهک)، سنگ گچ، سنگ آهن، خاک رس، پوزولان و سنگ بوکسیت. ضریب تبدیل مواد به کلینکر، در حدود 67/1 است که نسبت به نوع و تیپ سیمان متغیر است. حجم و سنگین بودن سیمان و هزینه بالای حمل آن نسبت به بهای آن، موجب شده است تا این محصول، کالایی منطقه‌ای (local) و با قابلیت صدور پایین محسوب شود. البته کارخانجاتی که در نزدیکی نقاط مرزی قرار دارند از این قاعده مستثنا هستند و محصولات آنها قابلیت صادراتی دارند به‌عنوان مثال می‌توان از کارخانجاتی نظیر سیمان غرب، سیمان کارون، سیمان ایلام، سیمان ارومیه و. . . به علت همجواری با کشور عراق و سیمان شرق به علت نزدیکی با کشور افغانستان نام برد. در برنامه سوم توسعه بر اساس مصوبه‌ای که در هیات امنای حساب ذخیره ارزی به تصویب رسید، شرایط ویژه‌ای برای طرح‌های جدید سیمان اعمال شد؛ به طوری که زمان پرداخت تسهیلات واگذاری 17 سال (زمان ساخت، دوره تنفس، دوره بازپرداخت) و سود تسهیلات معادل نرخ سود بین بانکی ارزهای مربوطه در بازارهای بین‌المللی (libor) تعیین شد. پس از مصوبه فوق، در حدود 50میلیون تن طرح‌های جدید و طرح‌های توسعه و بهینه‌سازی کارخانجات موجود گشایش اعتبار شد؛ به طوری که پیش‌بینی می‌شود در سال 1392، ظرفیت بالقوه کارخانجات سیمان کشور به 100 تا 110میلیون تن و میزان تولید بالغ بر90 میلیون تن شود (به نقل از وزارت صنایع).
کل تولید سیمان در کشور در سال 88 توسط 57 کارخانه فعال کشور بالغ بر 55میلیون تن به ارزش 3001میلیارد‌تومان (3میلیارد‌دلار) بوده که 49میلیون تن از آن به ارزش 2401میلیارد‌تومان (4/2میلیارد‌دلار) مصرف داخلی و 6میلیون تن نیز به ارزش 600میلیون‌دلار صادر شده است. به‌این ترتیب میانگین نرخ فروش سیمان داخلی 49هزار‌تومان (49دلار) و میانگین نرخ فروش سیمان صادراتی 100هزار‌تومان (100دلار) بوده است (رجوع شود به صورت‌های مالی ارائه شده شرکت‌های سیمانی کشور).
حداقل نرخ فروش داخلی، سیمان تیپ 1 فله به نرخ 48هزار و 500تومان و حداکثر نرخ فروش، سیمان تیپ 5 به نرخ 58هزار‌تومان بوده است. از بین 57 کارخانه سیمان فعال در کشور، سهام 28 شرکت (با احتساب سیمان فارس و خوزستان) در بورس اوراق بهادار ایران مورد معامله قرار می‌گیرد که سرمایه ثبت شده آنها بالغ بر 1381میلیارد‌تومان و ارزش بازار آنها بالغ بر 3390میلیارد‌تومان
(در حدود 23/3میلیارد‌دلار) است.
سرمایه ثبت شده کل کارخانجات کشور (57 شرکت) نیز بالغ بر 8/2161میلیارد‌تومان (بیش از 2میلیارد‌دلار) و ارزش بازار آنها بالغ بر 3/5342میلیارد‌تومان (بیش از 5میلیارد‌دلار) است. بدین ترتیب ارزش بازار شرکت‌های تولید‌کننده سیمان در کشور 5/2برابر سرمایه آنها است.
(برای محاسبه ارزش بازار شرکت‌های غیر بورسی از متوسط صنعت ارزش بازار شرکت‌های بورسی استفاده شده است).
بازدهی سرمایه‌گذاری در صنعت سیمان ایران
کل سود خالص شرکت‌های سیمانی کشور در سال مالی 88 بالغ بر 1016میلیارد‌تومان بوده که با توجه به سرمایه ثبت شده آنها به مبلغ 8/2161میلیارد‌تومان، نرخ بازده سرمایه (نسبت سود به سرمایه) در این صنعت 47درصد بدست می‌آید. البته این معیار با توجه به قدیمی بودن اکثر کارخانجات کشور و سرمایه ثبتی پایین آنها، چندان کاربرد ندارد. (به طور مثال سرمایه ثبتی سیمان قائن تنها 66/2میلیارد‌تومان است؛ در حالی که ارزش بازار آن بیش از 80میلیارد‌تومان است). ظرفیت بالقوه فعلی تولید سیمان در کشور 75میلیون تن و میزان تولید تا انتهای سال‌جاری، نزدیک به 60میلیون تن پیش‌بینی می‌شود که نسبت به سال گذشته 9درصد افزایش خواهد داشت. (به نقل از دبیر انجمن سیمان کشور).
البته تحقق این مقدار تولید بسته به میزان تامین سوخت، برق و تسهیلات بانکی لازم مورد نیاز کارخانجات سیمان خواهد بود. در 4 ماه نخست سال‌جاری نزدیک به 20میلیون تن انواع سیمان در 57 کارخانه فعال کشور تولید و عرضه شده است که نسبت به سال گذشته از رشد 20درصدی برخوردار است. جمعیت کشور در حال حاضر (31/4/89) به نقل از مرکز آمار ایران نزدیک به 5/74میلیون نفر است که تا انتهای سال‌جاری به 25/75میلیون نفر افزایش خواهد یافت؛ بنابراین میانگین جمعیت سال‌جاری 75میلیون نفر خواهد بود. با توجه به کل تولید سال‌جاری، سرانه تولید سیمان در کشور معادل 800 کیلوگرم است:
در چند سال اخیر مصرف سیمان در کشور رشد فزاینده‌ای داشته است؛ به طوری که در سال‌جاری سرانه مصرف معادل 700 کیلوگرم خواهد بود. در نتیجه نیاز کشور به سیمان در سال‌جاری در حدود 5/52میلیون تن پیش‌بینی می‌شود.
بدین ترتیب قریب به 5/7میلیون تن مازاد تولید خواهیم داشت که روانه بازارهای صادراتی خواهد گردید. ارزش هر تن سیمان صادراتی در حال حاضر 100دلار است که پیش‌بینی می‌شود در سال 89 در حدود 750میلیون‌دلار صادرات انواع سیمان داشته باشیم. اتفاق در 4 ماه گذشته بیش از یک‌میلیون و 875هزار تن سیمان و کلینکر به مقصد کشورهایی چون عراق، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان، قطر، عربستان و … به ارزش بیش از 5/187میلیون‌دلار صادر گشته است که با این حساب، ارزش هر تن سیمان صادراتی کشور معادل 100دلار (در حدود 105هزار‌تومان) می‌باشد. این در حالی‌است که نرخ فروش سیمان (فله) در حال حاضر در بازارهای داخلی و بورس کالا در حدود 5/48هزار‌تومان در هر تن (فله) است. در شرایط موجود، سیمان جزو 10 قلم کالای عمده صادراتی کشور قرار دارد. وزارت صنایع در صدد است به منظور حمایت از صادرکنندگان، حمل دریایی سیمان مشمول یارانه صادراتی باشد، از طرفی با اجرای طرح آزادسازی یارانه‌ها از نیمه دوم سال‌جاری، حمل زمینی صادرات سیمان به بازارهای هدف نیز مشمول یارانه صادراتی خواهد بود.
بنابر این در صورت تحقق ظرفیت اسمی معادل 100میلیون تن سیمان در پایان سال 92 در صورتی که در سال مورد نظر کارخانجات سیمان کشور با 90درصد ظرفیت ایجاد شده قادر به فعالیت و تولید محصول باشند، معادل 90میلیون تن تولید سیمان در کشور خواهیم داشت. حال اگر طبق مفروضات یاد شده نرخ رشد جمعیت 3/1درصد، نرخ رشد اقتصادی 6/2درصد و مصرف سرانه سیمان در سال 92 معادل 850 کیلوگرم باشد، نیاز سالانه کشور در سال مورد نظر بالغ بر 3/66میلیون تن خواهد بود که مازادی بالغ بر 23میلیون و 700هزار تن نشان می‌دهد که با توجه به مزیت نسبی، قیمت پایین و کیفیت مرغوب سیمان در ایران، روانه بازارهای صادراتی خواهد شد.
