کاربردهای نظریه بازی در مدیریت مالی
يكشنبه, ۳۰ ارديبهشت ۱۳۸۶، ۰۴:۲۹ ق.ظ
مقدمه
نظریه بازی‌ها یک نظریهء ریاضی کامل بوده که شامل تصمیم‌گیری در شرایط تعارض است و با موقعیت‌های رقابتی سروکار دارد. در این نظریه تصمیم‌گیرنده با توجه به استراتژی‌های رقیب عملکرد خود را ارزیابی می‌کند. در چنین شرایطی تصمیم هر یک از تصمیم‌گیرندگان بر تصمیم سایرین اثر خواهد گذاشت. کاربردهای این نظریه بسیار وسیع است. مبارزات سیاسی و انتخاباتی، طرح‌های عملیات جنگی، شرایط رقابت‌های شرکت‌های تجاری در بازار و... تنها نمونه‌ای از کاربردهای گوناگون این نظریه است.
نظریهء بازی‌ها در سال 1928 توسط فن نیومن مطرح شد و در سال 1944 با انتشار کتابی توسط او و مورگنشترن جایگاه وسیعی در علوم اقتصادی پیدا کرد.
در این مجال کوتاه قصد ندارم به شرح و بسط نظریهء بازی، قواعد و انواع آن بپردازم; بلکه تنها مروری اجمالی خواهم داشت بر کاربردهای این نظریه در تئوریهای مدیریت مالی.
تحولات مدیریت مالی
دهه‌های 1960 و 1970 فرضیهء بازار کارآ بر تئوریهای مدیریت مالی غالب بود و نظریهء بازی و اقتصاد اطلاعات چندان مجالی برای خودنمایی در علوم مالی نداشت. با کارهای لیلاند و پایل 19777) وباتاچاریا 19799) و دیگران مسالهء عدم تقارن اطلاعاتی به طور جدی وارد حوزهء مالی شد. در دههء 80 هم مقالات بسیاری راجع به عکس‌العمل قیمتی، قراردادها و برتری اطلاعاتی مدیران نوشته شد. گسترش تئوریهای علامت‌دهی در مدیریت مالی حاصل همین حجم عظیم ادبیات بود. اگرچه نظریه بازی‌ها در قیمت‌گذاری دارایی‌ها هم کاربردهایی پیدا کرد، اما در حوزهء مدیریت مالی بنگاه‌ها به موفقیت‌های بیش‌تری دست یافته است. در ذیل به برخی (تنها برخی) از کاربردهای این نظریه در مدیریت مالی بنگاه‌ها پرداخته خواهد شد.
معمای تقسیم سود
شرکت‌ها بخشی از سود خود را به عنوان سود تقسیمی به سهام‌داران خود پرداخت می‌کنند.
سال‌هاست در مورد مقدار بهینهء درصد سود تقسیمی بحث وجود دارد. لینتنر 19566) علاقهء مدیران به هموار‌سازی سود را مطرح کرد و نویسندگان بسیاری این موضوع را تایید کردند که از معروف‌ترین آن‌ها فاما و بابیاک 19688) بوده‌اند. بحث محتوای اطلاعاتی تقسیم سود را بیهاتاچاریا در سال 1979 مطرح و اشاره کرد که مدیران دارای مزیت اطلاعاتی هستند. او تاثیرات افزایش سود تقسیمی را در مدلی بررسی کرد و مدل‌بازی را وارد ادبیات این حوزه کرد. این مدل بعدها توسط جان و ویلیامز 19855) گسترش پیدا کرد. یکی از ایرادات این مدل‌ها این بود که این محققین توضیح نداده بودند که شرکت‌ها چرا سود تقسیم می‌کنند و سهام باز خرید نمی‌کنند در حالی که مالیات تعلق گرفته به سود تقسیمی بیش‌تر از سهام بازخرید شده است. تحقیقات برنان و تاکور 19900) و بارکلی و اسمیت 19888) نشان داد که در بازخرید سهام، سهام‌دارانی که دارای برتری اطلاعاتی هستند میتوانند از این برتری استفاده کنند.
ساختار سرمایه
راس 19777) مدلی برای علامت‌دهی سطح بدهی‌های شرکت ارایه کرد. هزینهء ورشکستگی، متغیر اصلی بود که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت و فرض شد که اگر شرکت به وضع بدهی‌های خود رسیدگی نکند به این معناست که مدیران آینده خوبی برای شرکت متصور هستند.
لیلاند و پایل هم در همان سال علامت‌دهی نگهداری سهام توسط مدیران را بررسی کردند. مقالات بسیاری در مورد سیگنال انتشار سهام به بازارهای مالی نوشته شده است. کاربرد دیگر نظریهء بازی در بحث ساختار سرمایه در مورد هزینه‌های نمایندگی است. همانطور که می‌دانید جنسن و مکلینگ 19766) دو مشکل نمایندگی را در شرکت‌ها مطرح کردند. یکی مربوط به سهام‌داران و مدیران و دیگری بین سهام‌داران و قرض‌دهندگان. روابط بین این بازیگران و ارتباط آن با افزایش ثروت سهام‌داران در مدل‌های بسیاری ذکر شده است.
عرضهء اولیه سهام
مطالعات زیادی در مورد سودآوری کوتاه مدت IPO ها صورت گرفته است. اولین این مطالعات در سال 1963 و توسط SEC آمریکا انجام شد و بعد از آن محققین بسیاری به این موضوع پرداختند. این موضوع یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی فرضیهء بازار کارآ نیز بوده است. در سال 1986 راک خریداران عرضهء اولیه را به دوگروه مطلع و نامطلع تقسیم‌بندی کرد. وی اشاره کرد که خریداران مطلع تنها مشتریان عرضه‌های اولیه در زمانی هستند که سهام بالاتر از ارزش ذاتی عرضه می‌شود. عرضهء زیر قیمت راه حلی برای رفع این مشکل است.
علاوه بر بازده کوتاه‌مدت، مسالهء دیگری نیز گریبانگیر عرضه‌های اولیه بوده است. ریتر در تحقیقات خود به عملکرد ضعیف سهام تازه عرضه شده در بلندمدت اشاره می‌کند. تحقیقات نشان‌دهندهء این است که سرمایه‌گذاران نگاه مثبتی به IPO ها دارند و در دراز مدت که اطلاعات واقعی منتشر می‌شوند این نگاه تعدیل می‌شود و چنین تعدیلی موجب اصلاح قیمتی در سهام می‌شود.
اکنون نظریهء بازی‌ها در حوزه‌های بسیاری از دانش مالی گسترش یافته است که به بعضی از آن‌ها اشاره شد. در نوشتار دیگر می‌توان به کابرد نظریهء بازی در حوزه‌های دیگر مالی (مثلا قیمت‌گذاری دارایی‌ها) و همچنین انواع مختلف بازی‌ها (همکارانه و رقابتی) و کابردهای آن در دانش مالی و حتی مدل‌های بازی پرداخت. شناخت چنین حوزه‌هایی در کشورمان می‌تواند زمینهء مناسبی برای تحقیقات آتی باشد.
نظریه بازی‌ها یک نظریهء ریاضی کامل بوده که شامل تصمیم‌گیری در شرایط تعارض است و با موقعیت‌های رقابتی سروکار دارد. در این نظریه تصمیم‌گیرنده با توجه به استراتژی‌های رقیب عملکرد خود را ارزیابی می‌کند. در چنین شرایطی تصمیم هر یک از تصمیم‌گیرندگان بر تصمیم سایرین اثر خواهد گذاشت. کاربردهای این نظریه بسیار وسیع است. مبارزات سیاسی و انتخاباتی، طرح‌های عملیات جنگی، شرایط رقابت‌های شرکت‌های تجاری در بازار و... تنها نمونه‌ای از کاربردهای گوناگون این نظریه است.
نظریهء بازی‌ها در سال 1928 توسط فن نیومن مطرح شد و در سال 1944 با انتشار کتابی توسط او و مورگنشترن جایگاه وسیعی در علوم اقتصادی پیدا کرد.
در این مجال کوتاه قصد ندارم به شرح و بسط نظریهء بازی، قواعد و انواع آن بپردازم; بلکه تنها مروری اجمالی خواهم داشت بر کاربردهای این نظریه در تئوریهای مدیریت مالی.
تحولات مدیریت مالی
دهه‌های 1960 و 1970 فرضیهء بازار کارآ بر تئوریهای مدیریت مالی غالب بود و نظریهء بازی و اقتصاد اطلاعات چندان مجالی برای خودنمایی در علوم مالی نداشت. با کارهای لیلاند و پایل 19777) وباتاچاریا 19799) و دیگران مسالهء عدم تقارن اطلاعاتی به طور جدی وارد حوزهء مالی شد. در دههء 80 هم مقالات بسیاری راجع به عکس‌العمل قیمتی، قراردادها و برتری اطلاعاتی مدیران نوشته شد. گسترش تئوریهای علامت‌دهی در مدیریت مالی حاصل همین حجم عظیم ادبیات بود. اگرچه نظریه بازی‌ها در قیمت‌گذاری دارایی‌ها هم کاربردهایی پیدا کرد، اما در حوزهء مدیریت مالی بنگاه‌ها به موفقیت‌های بیش‌تری دست یافته است. در ذیل به برخی (تنها برخی) از کاربردهای این نظریه در مدیریت مالی بنگاه‌ها پرداخته خواهد شد.
معمای تقسیم سود
شرکت‌ها بخشی از سود خود را به عنوان سود تقسیمی به سهام‌داران خود پرداخت می‌کنند.
سال‌هاست در مورد مقدار بهینهء درصد سود تقسیمی بحث وجود دارد. لینتنر 19566) علاقهء مدیران به هموار‌سازی سود را مطرح کرد و نویسندگان بسیاری این موضوع را تایید کردند که از معروف‌ترین آن‌ها فاما و بابیاک 19688) بوده‌اند. بحث محتوای اطلاعاتی تقسیم سود را بیهاتاچاریا در سال 1979 مطرح و اشاره کرد که مدیران دارای مزیت اطلاعاتی هستند. او تاثیرات افزایش سود تقسیمی را در مدلی بررسی کرد و مدل‌بازی را وارد ادبیات این حوزه کرد. این مدل بعدها توسط جان و ویلیامز 19855) گسترش پیدا کرد. یکی از ایرادات این مدل‌ها این بود که این محققین توضیح نداده بودند که شرکت‌ها چرا سود تقسیم می‌کنند و سهام باز خرید نمی‌کنند در حالی که مالیات تعلق گرفته به سود تقسیمی بیش‌تر از سهام بازخرید شده است. تحقیقات برنان و تاکور 19900) و بارکلی و اسمیت 19888) نشان داد که در بازخرید سهام، سهام‌دارانی که دارای برتری اطلاعاتی هستند میتوانند از این برتری استفاده کنند.
ساختار سرمایه
راس 19777) مدلی برای علامت‌دهی سطح بدهی‌های شرکت ارایه کرد. هزینهء ورشکستگی، متغیر اصلی بود که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت و فرض شد که اگر شرکت به وضع بدهی‌های خود رسیدگی نکند به این معناست که مدیران آینده خوبی برای شرکت متصور هستند.
لیلاند و پایل هم در همان سال علامت‌دهی نگهداری سهام توسط مدیران را بررسی کردند. مقالات بسیاری در مورد سیگنال انتشار سهام به بازارهای مالی نوشته شده است. کاربرد دیگر نظریهء بازی در بحث ساختار سرمایه در مورد هزینه‌های نمایندگی است. همانطور که می‌دانید جنسن و مکلینگ 19766) دو مشکل نمایندگی را در شرکت‌ها مطرح کردند. یکی مربوط به سهام‌داران و مدیران و دیگری بین سهام‌داران و قرض‌دهندگان. روابط بین این بازیگران و ارتباط آن با افزایش ثروت سهام‌داران در مدل‌های بسیاری ذکر شده است.
عرضهء اولیه سهام
مطالعات زیادی در مورد سودآوری کوتاه مدت IPO ها صورت گرفته است. اولین این مطالعات در سال 1963 و توسط SEC آمریکا انجام شد و بعد از آن محققین بسیاری به این موضوع پرداختند. این موضوع یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی فرضیهء بازار کارآ نیز بوده است. در سال 1986 راک خریداران عرضهء اولیه را به دوگروه مطلع و نامطلع تقسیم‌بندی کرد. وی اشاره کرد که خریداران مطلع تنها مشتریان عرضه‌های اولیه در زمانی هستند که سهام بالاتر از ارزش ذاتی عرضه می‌شود. عرضهء زیر قیمت راه حلی برای رفع این مشکل است.
علاوه بر بازده کوتاه‌مدت، مسالهء دیگری نیز گریبانگیر عرضه‌های اولیه بوده است. ریتر در تحقیقات خود به عملکرد ضعیف سهام تازه عرضه شده در بلندمدت اشاره می‌کند. تحقیقات نشان‌دهندهء این است که سرمایه‌گذاران نگاه مثبتی به IPO ها دارند و در دراز مدت که اطلاعات واقعی منتشر می‌شوند این نگاه تعدیل می‌شود و چنین تعدیلی موجب اصلاح قیمتی در سهام می‌شود.
اکنون نظریهء بازی‌ها در حوزه‌های بسیاری از دانش مالی گسترش یافته است که به بعضی از آن‌ها اشاره شد. در نوشتار دیگر می‌توان به کابرد نظریهء بازی در حوزه‌های دیگر مالی (مثلا قیمت‌گذاری دارایی‌ها) و همچنین انواع مختلف بازی‌ها (همکارانه و رقابتی) و کابردهای آن در دانش مالی و حتی مدل‌های بازی پرداخت. شناخت چنین حوزه‌هایی در کشورمان می‌تواند زمینهء مناسبی برای تحقیقات آتی باشد.
ممنون که به نظریه بازی پرداختید
ولی من هیچ مثال یا کاربردی ندیدم در مقاله،