منابع اطلاعاتی برای تحلیل بازار نفت
تولید روزانه نفت خام (Crude Oil) در دنیا نزدیک به 75 میلیون بشکه در روز است که با احتساب محصولات پالایش شده به 90 میلیون بشکه در روز می رسد (Oil یا Petroleum) .
روسیه با تولید 10.5 میلیون بشکه نفت خام در روز و چین با مصرف 10.4 میلیون بشکه نفت خام در روز به عضویت هیچ یک از این دو سازمان در نیامده اند. امریکا با مصرف نزدیک به 19 میلیون بشکه نفت در روز بزرگ ترین مصرف کننده نفت دنیا است. امریکا حدود 9 میلیون بشکه در روز نفت خام تولید می کند که فاصله کمی با تولید نفت خام بزرگ ترین تولید کننده اوپک یعنی عربستان دارد. این کشور نزدیک به 6.5 میلیون بشکه در روز هم واردات دارد و به دلیل حساسیت بالا به انرژی، از یک سازمان متکی به بودجه کنگره به نام اداره اطلاعات انرژی امریکا برای تحلیل بازار انرژی کمک می گیرد.
سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) در سال 1960 با همکاری پنج کشور ایران،عربستان،عراق ، کویت و ونزوئلا پایه گذاری شد. پس از آن قطر(1961) اندونزی(1962)، لیبی(1962)، امارات(1967)، الجزائر(1969)، نیجریه(1971)، اکوادر(1973)، گابن(1975) و آنگولا(2007) به این سازمان ملحق شدند. گابن در سال 1995 از این سازمان خارج شد و اندونزی هم از سال 2009 عضویت خود را به تعلیق درآورد. در حال حاضر این سازمان 12 عضو دارد. اوپک نزدیک به 80 درصد ذخایر متعارف نفت دنیا را در اختیار دارد و نزدیک به 40 درصد تولید روزانه نفت در کشورهای عضو این سازمان صورت می گیرد. تولید نفت از منابع نامتعارف، به خصوص در امریکا، موجب کاهش آرام سهم اوپک در تولید جهانی شده است. با این میزان تولید، اوپک قدرت زیادی در قیمت گذاری دارد اما زمان هایی بوده که عوامل دیگری موجب تضعیف اثرگذاری این سازمان شده است.
آژانس بین المللی انرژی (iea)
آدرس: www.iea.org
آژانس بین المللی انرژی در سال 1973 تشکیل شد. آمریکا، کانادا، کره و ژاپن در کنار تعدادی از کشورهای اروپایی 29 عضو این سازمان را تشکیل می دهند. این سازمان با هدف ایجاد امنیت در بازار انرژی شکل گرفت و در ابتدا پاسخی بود به شوک نفتی 1973؛ یعنی زمانی که اعضای عرب عضو اوپک به همراه مصر، سوریه، و تونس اقدام به تحریم نفتی کشورهای غربی کردند. عضویت در این سازمان شرایطی دارد. از جمله اینکه کشورها باید عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی یا OECD باشند و کشورهایی که به طور خالص واردکننده نفت هستند می بایست حداقل به اندازه سه ماه ذخیره برای شرایط اضطراری داشته باشند. نیمی از نفت جهان را کشورهای عضو OECD مصرف می کنند. گروه OECD به طور رسمی در سال 1961 تشکیل شده است. در سال 1948 و پس از جنگ جهانی دوم، کشورهای اروپایی در قالب گروهی موسوم به OEEC هسته اولیه OECD را تشکیل دادند. هدف آنها از این اقدام، بازسازی اروپا پس از خرابی های جنگ جهانی بود. در سال 1960، پایه گذاران اروپایی به همراه آمریکا و کانادا پیمان تازه ای را امضا کردند که به تاسیس رسمی OECD در سال 1961 انجامید. ژاپن سه سال بعد به این گروه پیوست.
گزارش های ماهانه آژانس و اوپک
گزارش ماهانه آژانس بین المللی انرژی OMR نام دارد. این گزارش به آخرین تحولات بازار نفت می پردازد. پیشبینی چشم انداز تولید و مصرف جهان از مهمترین اطلاعات این گزارش است. گزارش آژانس ابتدا در اختیار مشترکین قرار می گیرد و پس از دو هفته به طور رایگان در دسترس عموم است. گزارش ماهانه اوپک هم با نام MOMR منتشر می شود. در این گزارش علاوه بر بررسی آخرین وضعیت و چشم انداز عرضه و تقاضا، وضعیت قیمتی "سبد مرجع اوپک (ORB)" و قیمت نفت کشورهای عضو این سازمان اعلام می شود.
پیش بینی آژانس بین المللی انرژی و اوپک در مورد چشم انداز آینده بازار از اهمیت بسزایی برخوردار است و تعدیل برآوردها نسبت به ماه قبل بر روی قیمت جهانی نفت اثر می گذارد. به عنوان مثال در دسامبر 2014، گزارش ماهانه اوپک و آژانس بین المللی انرژی در روزهای دهم و دوازدهم ماه منتشر گردید. در این گزارش ها، هر دو سازمان برآوردشان از میزان افزایش تقاضا در سال 2015 را نسبت به برآورد ماه قبل کاهش دادند که به معنای تداوم فشار سمت عرضه و نامتوازن بودن بازار است. با انتشار این دو گزارش، بهای نفت برنت دریای شمال در ادامه روند کاهشی شش ماه بیش از 6 درصد دیگر کاهش یافت. گزارش های ماهانه آژانس و اوپک به فاصله زمانی نزدیک به یکدیگر و معمولاً در هفته دوم هر ماه میلادی منتشر می شوند.
اداره اطلاعات انرژی امریکا
آدرس: www.eia.gov
این سایت اطلاعات و گزارش های متنوعی در مورد بازار انرژی ارایه می دهد. در قسمتی از سایت، می توان اطلاعات جالب و بسیار مرتبی در مورد کشورهای تاثیرگذار در بازار انرژی یافت؛ از جمله میزان تولید و مصرف و صادرات نفت، گاز، زغالسنگ، برق و ظرفیت های پالایش نفت خام. لینک صفحه اطلاعات کشورها: http://www.eia.gov/countries/
سایت امور بین الملل وزارت نفت ایران
آدرس: www.nioc-intl.ir
امور بین الملل وزارت نفت قیمت انواع نفت خام (سبک و سنگین) به همراه جزئیات مربوط به قیمت ها برای مقاصد مختلف را گزارش می کند. قیمت ها به طور ماهانه به روز می شوند ومربوط به قیمت های ماه قبل می باشند. در این سایت، بخشی برای تاریخچه قیمت ها در نظر گرفته نشده است و با قرار گرفتن اطلاعات جدید اطلاعات قبلی از دسترس خارج می شوند.
در مورد قیمت گذاری نفت ایران
صادرکنندگان نفت معمولا نفت خود را با پرمیوم (بالاتر) یا تخفیف (پایین تر) از شاخص های عمده نفت قیمت گذاری می کنند. به این شاخص های اصطلاحا Benchmark می گویند. بیش از نیمی از نفت دنیا بر اساس شاخص نفت برنت قیمت گذاری می شود. نفت WTI، سبد مرجع اوپک، نفت عمان و دبی و اورال (روسیه) نمونه های دیگری از این شاخص ها هستند.
پرمیوم نفت ایران، اختلاف قیمت نفت ایران با " سبد مرجع اوپک (ORB) " را نشان می دهد. اوپک در گزارش ماه دسامبر (مربوط به تحولات بازار نفت در ماه نوامبر) از قیمت نفت سنگین ایران به مقاصد آسیایی به عنوان قیمت نفت سنگین ایران در سبد مرجع اوپک استفاده کرده است. بخش قابل توجهی از صادرات نفت ایران به کشورهای آسیایی است. در جدول زیر قیمت ها و پرمیوم های ماه نوامبر دیده می شوند. قیمت سبد مرجع اوپک در ماه نوامبر 75.6 دلار/بشکه بوده است. پرمیوم یک عبارت رایج است و پرمیوم های منفی عملا تخفیف یا Discount هستند.
در مورد درجه بندی های نفت
چگالی(جرم حجمی) و درصد سولفور، از معیارهای طبقه بندی نفت خام است. اگر گوگرد نفت خام بیش از 1 درصد باشد نفت را "ترش" و چنانچه کمتر از 0.5 درصد باشد "شیرین" می نامند. نفت ترش به خاطر هزینه بیشتر پالایش، از نفت‌شیرین ارزانتر است.
در مورد چگالی، هر چه زنجیره هیدروکربنهای مخلوط نفت طولانی تر باشد چگالی نفت بیشتر خواهد بود. شاخص API معیار سنجش وزن نفت است. نفتهای با API بیشتر از 33 "سبک" و پایین تر از 30 "سنگین" نامیده می شوند.
درجه API نفت برنت دریای شمال 38.3 و درصد سولفور آن 0.37 % می باشد. درجه API نفت سبک آمریکا (WTI) برابر 39.6 درجه و درصد سولفور آن 0.24% می باشد؛ به همین جهت به نفت WTI نفت شیرین و سبک تگزاس هم گفته می شود.
ایران هشت گرید مختلف نفتی تولید می کند که مهمترین آنها نفت خام سبک و نفت خام سنگین ایران هستند. در بین گریدهای مختلف نفت ایران، لاوان با API معادل 35.6 سبک ترین نفت ایران می باشد. درصد سولفور نفت لاوان بین 1.6تا 1.7% است. درطرف دیگر نفت سروش و نفت نوروز با API های نزدیک به 20 و درصد سولفور نزدیک به 4% جزو نفت های سنگین و ترش ایران محسوب می شوند.
| نفت خام سبک ایران | نفت خام سنگین ایران | |||
| فصل | API | سولفور (%) | API | سولفور(%) |
| تابستان | 33.09 | 1.33 | 30.1 | 1.78 |
| زمستان | 34.1 | 1.53 | 30.1 | 1.97 |
جدول - مشخصات نفت خام سبک و سنگین ایران
*منبع اطلاعات قیمت و مشخصات نفت ایران: وبسایت رسمی امور بین الملل وزارت نفت
سابقه و نمودار قیمت برخی قراردادهای نفتی
بسیاری از سایت ها قیمت قراردادهای نفتی مهم را ارایه می دهند. برای نمونه، در سایت www.barchart.com می توان قیمت و سابقه تاریخی بسیاری از کالاها از جمله قراردادهای نفتی با سر رسیده های مختلف را به سادگی مشاهده کرد. در منابع خبری مالی جهان معمولا قیمت سر رسید های ماه بعد پوشش داده می شود.
نفت برنت دریای شمال - Brent: لینک
نفت سبک امریکا - WTI: لینک
سبد نفتی اوپک - OPEC Basket Price: لینک
منابع غیر رایگان
علاوه بر سازماهای بین المللی و ادارات ملی، شرکت های بزرگی در دنیا متخصص گردآوری و تحلیل اطلاعات بازارها هستند. در بازار کالاها و از جمله نفت، شرکت Platts یکی از معروف ترین و با سابقه ترین ها محسوب می شود. شرکت هایی نظیر Platts با شبکه گسترده از نیروهای حرفه ای در سراسر دنیا به اطلاعات دست اول از تجار و معامله گران دسترسی دارند و اخبار و اطلاعات و گزارش های تحلیلی خود را درقالب سرویس های اشتراکی به متقاضیان ارایه می دهند. به سبب پوشش گسترده و قابلیت اعتماد بالا، این شرکت ها در مواردی به مرجع قیمت گذاری تبدیل شده اند. هزینه سرویس های این شرکت ها معمولا به قدری بالا است که تنها برای استفاده های کاملا حرفه ای می تواند توجیه داشته باشد.
